An loubor de la Lhéngua Mirandesa…

“Quando la lhéngua tenga dito todo, i calhado, siempre
quiero ber cumo iremos nós a bibir.”
José Saramago, O ano da morte de Ricardo Reis

L Mirandés ye ua de las seis mil lhénguas de l mundo. Destas, arrimado a metade stan an peligro de
zaparecer. Cada anho zaparécen, an média, binte i cinco i, assi sendo, alhá pa l fin deste seclo nun quedaran
mais q’uas 2500. Por isso, l’UNESCO propuoso l 21 de Febreiro cumo l Die Anternacional de la Lhéngua
Materna. Para lhembrar que la dibersidade lhenguística i cultural fai parte de l patrimonho comun de
l’houmanidade i ye un balor que nun se puode parder.
Stará la lhéngua mirandesa an peligro? Fará eilha parte dessas lhénguas que yá stan ne l carreiron de la
muorte?
Todos ls studos parécen dezir que si. Acaba de ser dibulgado un qu’andica que la Lhéngua Mirandesa stá an
risco de morrer cumo lhéngua materna ne ls próssimos 18 anhos. Assi i todo, l Mirandés ye inda, hoije, ua
lhéngua biba. Ye la lhéngua de la Tierra de Miranda. Ye la lhéngua-mai de muitos que nacírun cun eilha, i
para quien l pertués, se l daprendírun, ye la lhéngua-segunda. I ye tamien la lhéngua de muitos outros que
la daprendírun apuis i que la quieren falar.
Mas nun adelantra scunder l sol cun ua peneira. La Lhéngua Mirandesa stá an peligro. Se nada se fazir
debrebe zaparecerá cumo lhéngua-mai ne l grande caldeiron adonde se cozina l feturo de las lhénguas. Un
feturo que parece cada beç mais praino, mais eigual, sien las difréncias, la dibersidade i las cuntradiçones
que son la berdadeira riqueza de l’Houmanidade.
Las lhénguas son speilhos de l anfenito. L Mirandés ye l cuorpo i l’alma d’ua cultura que ganha forma nas
cantigas, ne ls remanses, ne ls colóquios, ne ls beiladores i beilados, nas cuntas i lhonas, nas palabras que
dan nome i que dan órden a la rialidade i a las cousas oubjectibas i subjectibas.
Se la Lhéngua Mirandesa se calhar i morrir, morriran absedos, meligranas, beisos i beneiros, manhanas i
reçumadeiros, purmanhanas, faias, nubres i nebros, ranas, merujas, murilhos, lhumes, resbalinas i
restrolhos, ruocas, manelos, antreiteiras, i todo quanto l patrimonho lhenguístico que ye de ls mirandeses,
que ye de ls pertueses, que ye de todos.
Todos debemos tener proua an falar Mirandés, porque ye el l nuosso prancipal factor d’eidentidade, que
mos çtingue i mos angrandece a todos. Ye essa proua, de cada un de nós, la melhor garantie de
qu’honraremos l’hardança de ls nuossos antrepassados que l’angrandeceremos i la zambulberemos.
Nun deixemos morrer la nuossa lhéngua! Todos debemos tener proua an falar la Lhéngua Mirandesa.
Salbar l Mirandés de la muorte ye ua respunsabelidade de todos ls cidadanos de la Tierra de Miranda i ye
possible salbá-lo. Bonda para tanto que todos mos ampenhemos an falá-lo i an screbi-lo.
La Lhéngua Mirandesa ye un patrimonho d’alto balor lhenguístico, cultural, social i eiconómico. Falar
Mirandés atrai clientes i oumenta l belume de negócios de las ampresas. Mas nun ye solo l patrimonho de
la Tierra de Miranda ye tamien un patrimonho riquíssemo de Pertual anteiro, de la ceblizaçon ouropeia i
tamien ounibersal.

Para alhá de ser l prancipal factor d’eidentidade de la Tierra de Miranda, l Mirandés ye l’hardança que mos
fui deixada puls nuossos antrepassados. Nun podemos deixar de modo ningun que séiamos nós a deixar
morrer l Mirandés cumo lhéngua materna. Na sociedade de l conhecimiento i de la cultura an que mos
ourgulhamos de bibir, serie un cuntrassenso se pudíssemos admitir deixar morrer l Mirandés.
La Lei de l Ourçamiento de l Stado para 2023 prebei la criaçon d’un ourganismo Público de l Stado Pertués,
cun la misson de promober la Lhéngua Mirandesa. Ye un passo amportante, mas l Stado ten
respunsabelidades de que nun se puode çcussir que ban muito para alhá de la criaçon dessa ounidade
ourgánica.
Salbar l Mirandés de la muorte, cultibá-lo i promobé-lo, stá al nuosso alcance i isso depende, antes de mais,
de todos nós.
Assi, l Mobimiento Cultural de la Tierra de Miranda recomenda…
I – …als cidadanos de la Tierra de Miranda que:

1. Fálen l Mirandés ne l sou die-a-die, arriba de todo, cun ls sous filhos;
2. Anscríban ls sous filhos na deciplina de Mirandés que ye ansinada ne l ansino oufecial dezde la scuola
   purmaira i ls anímen a ler an Mirandés las obras de ls scritores i de ls poetas de la nuossa Lhéngua;
3. Se nun sáben falar ó screbir Mirandés, que s’anscríban ne ls cursos de Lhéngua Mirandesa menistrados,
   nomeadamente, pu la Associaçon de la Lhéngua i de la Cultura Mirandesa.
   II – …als ampresairos de la Tierra de Miranda, que;
4. Anscríban ls sous trabalhadores ne ls cursos de Lhéngua Mirandesa;
5. Fálen, indas qu’an parte, la Lhéngua Mirandesa cun ls sous clientes.
   III – …als munecípios de la Tierra de Miranda, al Stado Pertués i a l’Ounion Ouropeia, que críen:
6. Ancentibos para que ls cidadanos i las ampresas de la Tierra de Miranda outelízen l Mirandés nas sues
   relaçones pessonales, profissionales i ampresariales;
7. Programas de promoçon i de dibulgaçon lhocal, nacional i ouropeia de la Lhéngua Mirandesa.

Biba la Lhéngua Mirandesa, biba!